Blog over hamsters

Sinds 1 juli 2024 geldt in Nederland de Huis- en Hobbydierenlijst, ook wel de positieflijst genoemd. Deze lijst bepaalt welke diersoorten als huisdier gehouden mogen worden, met als doel het welzijn van dieren en de volksgezondheid te waarborgen. Tot verbazing en zorg van veel liefhebbers staat de Russische dwerghamster (Phodopus sungorus) niet op deze lijst, waardoor het houden van deze kleine knaagdierensoort verboden is. Maar is het verbod op de Russische dwerghamster wel echt wetenschappelijk verantwoord? Of is het gebaseerd op een pseudowetenschappelijke onderbouwing die onvoldoende recht doet aan de specifieke eigenschappen van deze diersoort?

Risicobeoordeling zonder direct onderzoek
De uitsluiting van de Russische dwerghamster van de positieflijst is gebaseerd op een zogenaamde risicoclassificatie waarin de soort in risicoklasse D is geplaatst. Deze classificatie zou aangeven dat er sprake is van potentiële risico's voor het welzijn van het dier en mogelijk ook voor de volksgezondheid. Echter, deze risicobeoordeling steunt vrijwel volledig op gegevens en aannames die zijn afgeleid van andere, niet-representatieve diersoorten binnen de familie van knaagdieren (Cricetidae), zoals muizen, ratten en wilde exemplaren Russische dwerghamsters.

Er is tot op heden geen specifiek onderzoek gepubliceerd dat de Russische dwerghamster zelf als bron van zoönotische ziekten bevestigt. Het ontbreken van dergelijke directe wetenschappelijke data maakt dat het huidige verbod in feite berust op een inductieve redenering zonder solide empirische basis, wat in vaktermen als pseudowetenschappelijk kan worden gekwalificeerd.

Het argument van het "steppenklimaat": onhoudbaar in de praktijk
Een van de argumenten voor het verbod is dat de Russische dwerghamster van nature is aangepast aan een koud en droog steppenklimaat, wat zou betekenen dat het dier niet geschikt is voor het binnenhouden in een woonomgeving. Dit argument negeert echter decennia aan praktische ervaring en kennis van liefhebbers en dierenexperts wereldwijd, die aantonen dat Russische dwerghamsters in binnenhuisomgevingen met een stabiel klimaat doorgaans een goede gezondheid genieten en zelfs gemakkelijker te verzorgen zijn dan in hun natuurlijke habitat.

Het klimaat binnen een huis is vaak minder uitdagend dan de natuurlijke omgeving van deze dieren, waardoor het "steppenklimaat"-argument niet als een valide wetenschappelijke reden kan worden beschouwd om de soort te verbieden.

Sociaal gedrag en welzijn: houderij, geen biologie
De positieflijst verwijst ook naar het sociale gedrag van de Russische dwerghamster, met de stelling dat de soort een lineaire dominantiehiërarchie kent en een groot risico op overbevolking, wat volgens de beoordeling het welzijn zou schaden. In werkelijkheid wordt algemeen erkend dat Russische dwerghamsters vaak solitair gehouden worden juist om conflicten te voorkomen. Dit is een voorbeeld van hoe verantwoord houderij het welzijn van dieren kan waarborgen.

Daarnaast vertonen veel toegestane huisdiersoorten soortgelijke sociale spanningen zonder dat ze worden verboden. Het aanwijzen van sociaal gedrag als reden om de Russische dwerghamster te weren, is daarmee een onvoldoende onderbouwde maatregel die meer gericht lijkt op gemakzucht dan op wetenschappelijke feiten.

Gedomesticeerd: maar zijn gedomesticeerde dieren veiliger?

Gedomesticeerde dieren zijn op de Nederlandse positieflijst opgenomen omdat zij over het algemeen beter voorspelbaar en minder risicovol zijn voor zowel het welzijn van het dier als de volksgezondheid. Door eeuwenlange domesticatie zijn deze dieren gewend aan menselijk contact, wat leidt tot minder stress en agressie in gevangenschap. Bovendien is er meer kennis en ervaring beschikbaar over hun verzorging en gedrag, waardoor verantwoord houden beter gegarandeerd kan worden. De positieflijst helpt zo om een balans te vinden tussen het toelaten van populaire en veilige huisdieren en het beschermen van dierenwelzijn en openbare veiligheid.

In een door een WOO verzoek openbaar gemaakte email schrijft een wetenschapper hier het volgende over.

Bron: https://stichtinganimalia.nl/overheid-negeert-wetenschap-bij-het-opstellen-van-positieflijst-documenten/

Beste 10.2.e,

Uiteraard ben ik daartoe bereid, maar ik weet niet of ik jullie aan een bevredigend antwoord kan helpen op jullie vraag, want ik zou geen goede wetenschappelijke literatuur/onderzoek beschikbaar weten die de aanpak om een onderscheid te maken tussen gedomesticeerde dieren en wilde dieren (hebben we het hier trouwens over echt uit het wild afkomstige niet-gedomesticeerde dieren [komt niet veel meer voor] of over niet-gedomesticeerde captive bred [dus uit nakweek of fok]?) voldoende kan onderbouwen.

Ik kan helaas ook het argument ...bij gedomesticeerde dieren is het risico op letsel vele malen kleiner, omdat ze gewend zijn aan mensen en minder snel vluchten of aanvallen... niet onderschrijven en/of onderbouwen. Het tegendeel zou ik bijna zeggen gezien onze jaarlijkse ervaringen ten aanzien van levensbedreigend letsel door gedomesticeerde huisdieren aan de mens (maar ook soortgenoten en/of andere diersoorten). Als we van deze situatie een risicoanalyse zouden moeten opmaken, kans x impact (dus waarschijnlijkheid (kans) tot bijten (of iets dergelijks) waarbij een hoge mate van ongerief veroorzaakt wordt (impact)), dan vrees ik dat de uitkomst wellicht zelfs andersom zou kunnen uitpakken. Dus dat het risico op schade hoger kan liggen bij gedomesticeerde diersoorten dan bij niet gedomesticeerde dieren. Hierbij moeten uiteraard eerst de verschillende factoren die de kans en impact omhelzen goed in kaart worden gebracht.

Ook de constateringen meer gewend zijn aan de mens als bepalende risico verlagende factor kan ik niet verdedigen, want het feit of je als gedomesticeerd wel of niet angst en angstagressie kan gaan ontwikkelen naar de mens, is voor een heel groot gedeelte afhankelijk aan de invulling van de eerste levensfases, c.q. eerste en tweede socialisatiefase. Niet goed ingevulde socialisatiefases (dus waarbij de mens niet is mee gesocialiseerd) bij hond en kant (onze welbekende gedomesticeerde huisdieren), maakt dat ze angstig en soms zeer agressief kunnen gaan reageren op de mens (en ook soortgenoten en andere dieren als ze hierop niet gedomesticeerd zijn). Het domesticatieproces is hier nauwelijks bepalend voor.

Met deze achtergrondinformatie hoor ik graag of jullie deze bovenstaande onderwerpen willen bespreken en of ik hiermee voldoende antwoorden kan geven op de opspelende vragen. Ik kan me voorstellen dat deze insteek niet behulpzaam is voor jullie. Ik hoor graag hierover jullie gedachten.

Met hartelijke groet,
10.2.e

Conclusie: pleidooi voor echte wetenschappelijke evaluatie
Het verbod op de Russische dwerghamster in Nederland lijkt te rusten op een pseudowetenschappelijke onderbouwing, waarbij indirecte en algemene aannames zwaarder wegen dan concrete en soortspecifieke wetenschappelijke data. Dit leidt tot een beleidsmaatregel die niet alleen discutabel is, maar ook ingrijpt in het eigendomsrecht en het welzijn van diereigenaren.

Zolang er geen specifiek en degelijk wetenschappelijk onderzoek is verricht naar de Russische dwerghamster zelf, blijft het verbod op deze diersoort onrechtvaardig en onhoudbaar. Des te schrijnender is dit in het licht van het feit dat er op de huidige positieflijst wél andere diersoorten zijn opgenomen die vergelijkbare ecologische en gedragskenmerken vertonen, maar die op basis van vermeende domesticatiegeschiedenis alsnog worden toegestaan. Denk bijvoorbeeld aan de Mongoolse gerbil. Deze willekeurige scheidslijn tussen wel en niet toegestane soorten mist elke objectieve basis en ondermijnt de geloofwaardigheid van het beleid.

Daarom is een fundamentele herziening noodzakelijk. De huidige versie van de positieflijst moet worden ingetrokken en vervangen door een nieuwe lijst die gebaseerd is op transparante criteria, soortspecifiek wetenschappelijk bewijs en praktijkervaringen van deskundige houders. Alleen op die manier kan een eerlijk, rechtvaardig en verantwoord huisdierenbeleid tot stand komen.

Zie ook artikel: https://stichtinganimalia.nl/overheid-negeert-wetenschap-bij-het-opstellen-van-positieflijst/

En mijn artikel: https://www.dwerghamster.nl/verbod/index.php

En artikel: https://www.dwerghamster.nl/artikelen/algemeen/20250216-positieflijst-huisdierenlijst-onwetenschappelijk/index.php